Urartu adından ilk kez Asur Kralı I. Şalmaneser’in (M.Ö. 1263-1234) yazıtında “Urartu toprakları” olarak bahsedilmiştir. Yazıta göre Urartu sekiz “toprağı” (ülkeyi) kapsıyordu.
Urartu adından ilk kez Asur Kralı I. Şalmaneser’in (M.Ö. 1263-1234) yazıtında “Urartu toprakları” olarak bahsedilmiştir. Yazıta göre Urartu sekiz “toprağı” (ülkeyi) kapsıyordu. Asur kaynaklarına dayanarak bu Urartu’nun, daha büyük bir grup olan, İ.Ö. XIII-XI. yüzyıllara kadar yaşamış bir krallık olan ve halkının etnik adı da aynı olan “Nairi” ülkesinin parçası olduğu tahmin ediliyor.
Görüldüğü kadarıyla Nairi üzerindeki Asur baskısı sonraki yüzyıllarda “Nairi” ülkesinin çok toprağının Urartu Krallığı içerisine katılmasına imkan vermiştir. Urartu yaklaşık olarak 520.000 km2 yüzölçümlü bir alanı kapsıyor, bu topraklar kuzeyde Kura Nehrinden (bugünkü Gürcistan) güneyde Toros Dağlarının kuzey eteklerine, batıda Fırat Nehrinden (მდინარე ევფრატი) doğuda Hazar Denizine kadar olan alanı kapsıyordu. Arkeolojik kazılar sonucu önemli alanlar ortaya çıkmış olup bunlar Altıntepe (Erzincan), Toprakkale (Van), Patnos (Ağrı) ve Çavuştepe (Van)’dir. Urartu Krallığının resmi dili vardı ve tüm krallık mensupları bu dili konuşup yazıyordu. Bu Urartu veya Vanuri (Van) dili idi. Kil yazıtlardan anlaşıldığına göre Urartulular Kaldi tanrısına tapıyorlar ve kendilerine Biai (veya Biainili, Biaineli) diyorlardı. Bazen onlar kendilerine Nairi veya Kaldini (Kaldi’ye inananlar) diyordu. Eski literatürde onların dilinden sürekli olarak Kaldi dili (Kaldeuri dili) olarak söz edilir.
Urartu dilinin bölgede bilinen başka hiçbir dil ile ne semitik diller ne de Hint Avrupa dilleri ile akrabalığı yoktur. Urartu dili tıpkı Sümer, Hurri ve Kafkas dilleri gibi ergatif yapıda agglutinatif (eklemeli) bir dildir. Bu demektir ki Urartu dilinin mevvut dillerin çoğundan farklı gramatik kategorileri bulunmaktadır ve genelde sözlerin dizilişine bakmaksızın heceleri bir sözde birleştirerek cümleyi kurar. Urartu ve Hurri dillerinin ilişkisi yeterince çalışılmıştır. Çalışmaların sonucuna göre bu diller birbiri ile akrabadır fakat M.Ö. üç binli yıllarda onlar birbirinden ayrı olarak gelişmişlerdir. Son araştırmalar Urartu dilinin Kuzey Kafkas dilleri ile belli benzerliklerini ortaya çıkarmıştır.
Bazı varsayımlara göre Urartuluların en başından beri kendi hiyeroglif yazıları vardı. Maalesef bunu onaylayacak yazıtlar oldukça azdır.
Krallığın genişlemesinden sonra Urartu’ya saldırılar da başladı. M.Ö. 714 yılında Kimmerler ve Asur Kralı II. Sargon Urartu Krallığına yıkıcı bir saldırı gerçekleştirdi. Bir asır sonra Urartu’ya İskitler, Medler ve başka Hint-Avrupalılar saldırdı.
Sonuçta Urartu M.Ö. 590 veya 585 yılında yıkıldı. Bundan sonra Urartu dili nadiren kullanılan bir dil haline geldi. M.Ö. 500 yılında ana dillerinde konuşmayı sürdüren sadece Urartulu elit kesim idi. O zamanlar artık bölgede ortaya çıkan yeni halk bir Hint-Avrupa dili olan Proto-Ermenice konuşuyordu.
Bugün Ermeniler sürekli olarak Urartu soyundan geldiklerini iddia ediyorlar. Gerçek şu ki Hint-Avrupa kavmi olan Ermeniler dalgalar halindeki işgal savaşları sonrası güç elde ettiler. Urartu Krallığı yıkıldıktan sonra Ermeniler geldi ve Urartu topraklarında baskın hale geldiler. Bu dönemde gelen Ermeni elementler Urartu kültüründen geriye kalanları özümsedi. Dolayısıyla Ermeniler etnik olarak ve linguistik (dil) olarak işgalci Hint Avrupalıların soyundan gelmektedir. Urartuluların kim olduğuna gelince, bu henüz sırrını korumaktadır.
ეროვნული ფრონტი
http://erovnuli-fronti.net/1/?p=1362
05.02.2014
Copyright © 2023 Gurcu.org
